ZBIORY

W zbiorach Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie znajdują się stroje odświętne Lasowiaków, Rzeszowiaków i Podgórzan. Ukazują one bogactwo i różnorodność kulturową przejawiającą się w różnicach kostiumologicznych ludności zamieszkującej okolice Łańcuta, Przeworska, Brzozowa i Jasła. Najciekawszym przykładem tego typu zbiorów są unikatowe kolekcje rańtuchów i żupanów pozyskanych, wraz ze spodnią odzieżą, z podłańcuckich miejscowości. Wśród kolekcji rańtuchów na plan pierwszy wybijają się okazałe markowskie rańtuchy zwane zowiciami. Kolekcję uzupełniają bogato zdobione płócienne i wełniane chusty oraz inne atrybuty stroju kobiecego jak; czepce, korale, kryzki oraz katany i kitliki, które wraz z unikatowym zbiorem biżuterii chłopskiej tworzą kolekcję odzieży i strojów chłopskich z XIX i XX wieku. Na szczególną uwagę zasługują pasy zwane obręczami, które składały się z metalowych członów z klamrą w kształcie stożka. Przykłady codziennych i odświętnych ubiorów Rzeszowszczyzny obejrzeć można na ekspozycji zatytułowanej „Na co dzień i od święta. Odzież i stroje w społecznościach wiejskich w Rzeszowskiem w XIX i XX wieku.
Gromadząc liczne eksponaty reprezentatywne dla dawnych mieszkańców wsi, muzealne zbiory wzbogacono o cały zespół dokumentów źródłowych oraz atrybutów obrzędowych, do których należą m. in. akcesoria kolędnicze (tj. maski, gwiazdy, szopki, turonie, kobyłki) i świąteczne (pająki, ozdoby oraz kolekcja pisanek wielkanocnych i strojów straży ludowej, zwanej popularnie „Turkami”). Cenny jest również zbiór instrumentów ludowych, często wykonanych własnoręcznie przez wiejskich muzykantów. Charakterystyczną dla rzeszowskiego folkloru muzycznego kolekcję cymbałów uzupełniają skrzypce, basy, bębny oraz klarnety. W zasobach magazynowych muzeum znajdują się również piszczałki, dzwonki, gwizdki oraz obrzędowe kołatki i terkotki.
Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie jako jedyne w regionie posiada również kompletny zbiór naczyń ceramicznych ze wszystkich ośrodków garncarskich Polski południowo- wschodniej. Unikatowy charakter tego zespołu eksponatów podkreśla kolekcja ręcznie malowanych kafli, figur ceramicznych, dzwonków oraz glinianych zabawek sprzedawanych niegdyś na okolicznych targach i jarmarkach. Do swego rodzaju muzealnych rarytasów należą ceramiczne kapliczki i przedmioty sakralne wykonane w miejscowych ośrodkach garncarskich. Do najlepszych przykładów kunsztu garncarskiego należy wykonana z gliny i eksponowana na stałe w salach Muzeum Etnograficznego kapliczka Chrystusa ukrzyżowanego.
Dokumentując wszelkie przejawy życia codziennego dawnych mieszkańców wsi, w zbiorach muzeum znalazły się zarówno narzędzia rolnicze, jak i przedmioty gospodarstwa domowego oraz narzędzia rzemieślnicze. Dzięki licznym wyjazdom terenowym oraz wystawom organizowanym w Muzeum do rzeszowskich zbiorów trafiły drewniane zabawki wykonane w Brzózie Stadnickiej. Na tym tle niezwykle interesująco przedstawia się zbiór zabawek projektowanych i wykonanych przez Stanisława Naroga z Żołyni, który z drewna wykonywał nie tylko gołębie, koniki i terkotki ale również samochody, samoloty, walce, traktory itp.
Większość figur na stałe eksponowanych w Muzeum Etnograficznym stanowiła niegdyś wyposażenie przydrożnych kapliczek i oprócz swych walorów artystycznych, posiada swoją odrębną historię, bardzo często nierozerwalnie związaną z losami rodzin czy też miejscowości. Do najcenniejszych należy figura Świętej Anny Samotrzeć z Moszczenicy znajdująca się niegdyś prawdopodobnie w ołtarzu głównym tamtejszego kościoła parafialnego. Na skutek zniszczenia lub zmiany wystroju trafiła w prywatne ręce, a obecnie znajduje się w zbiorach Rzeszowskiego Muzeum.
Emocjonalnym wyrazem wrażliwości artystycznej mieszkańców wsi, jest twórczość ludowych rzeźbiarzy, która przejawiała się w niepowtarzalnym opracowaniu tematów sakralnych. Rzeźby Wojciecha Sochy z Jaślan, Władysława Bąka z Woli Cichej, Izydora Błaszczyka z Dębiny, Wojciecha Bytnara z Albigowej czy też Wojciecha Draka z Wierzbnej oraz Władysława Chajca z Kamienicy Górnej, znajdujące się w zbiorach Muzeum są przykładem indywidualnego zaangażowania artystów w proces twórczy. Wykonane ich rękoma kapliczki i figury świętych niejednokrotnie znacznie odbiegają od przyjętych kanonów ikonograficznych. Do szczególnie cennych należą rzeźby Władysława Chajca, który pod wpływem osobistych doświadczeń życiowych, oraz kierując się własnym, specyficznym światopoglądem, rzeźbił niezwykle wyraziste sceny rodzajowe oraz historyczne.

Skip to content