Instrumenty muzyczne na wystawie SKARBONY PAMIĘCI

Znajdująca się w zbiorach Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie kolekcja instrumentów muzycznych liczy ponad 100 instrumentów. Jej charakter odzwierciadla tradycyjny skład instrumentalny z terenu dawnej Rzeszowszczyzny. Pierwszym nabytkiem, stanowiącym zalążek obecnej kolekcji były skrzypce muzykanta ludowego z Grabownicy- Piotra Oleniacza (ur. 1873 r.), które zostały zakupione do zbiorów w 1963 roku przez Franciszka Kotulę, a 20 lat później dały podstawy do tworzenia obecnej kolekcji. W latach 80. XX wieku, muzykolog Jolanta Pękacz rozwinęła dotychczasowe zbiory o kolekcję: cymbałów, klarnetów i basów. Szczególnie interesujący jest zbiór cymbałów, z których najstarsze datowane są na XIX wiek.

W 2014 roku Muzeum powróciło do idei pracy w terenie. Pierwsze działania w tym zakresie zwrócone zostały w stronę muzyki ludowej oraz orkiestr dętych, czego efektem było m.in. uzupełnienie istniejącej kolekcji o instrumenty dęte blaszane i drewniane. Jeszcze w tym samym roku Muzeum zakupiło klarnet in B z rąk Stanisława Szajny z Miejsca Piastowego. Instrument jest pamiątką rodzinną po jego dziadku – Piotrze Szajnie, który był konstruktorem lir korbowych i cymbałów, a także wiejskim muzykantem.

W 2017 roku ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Muzeum zakupiło kolekcję dętych instrumentów muzycznych po kapelmistrzu Józefie  Strzępku z Tułkowic k. Strzyżowa. Wspomniana kolekcja składała się z siedmiu instrumentów, tj.: saxhornu, waltorni, puzonu, klarnetu oraz trzech trąbek. Zbiór po słynnym muzyku dopełniły dwie batuty dyrygenckie oraz materiały nutowe.  W kolejnym roku do kolekcji  dołączył klarnet in D, będący pamiątką po kapelmistrzu orkiestr dętych – Antonim Florku z Górek  k. Brzozowa. Klarnet pochodzi okresu jego pracy jako dyrygenta Orkiestry Dętej Kopalnictwa Naftowego w Borysławiu w latach 1922-1939.

Równie cennym nabytkiem wśród eksponatów, jest akordeon firmy Royal Standard, wykonany najprawdopodobniej w latach 30-ych XX wieku w niemieckiej manufakturze Royal Standard w Klingenthall, oraz saxhorn firmy Anton Riedl, Musikinstrumenten- Fabrik  w Graslitz (obecnie Hradec Kralove). Eksponaty przekazał do zbiorów Muzeum w 2024 roku wnuk Franciszka Kotuli. Instrumenty najprawdopodobniej badacz pozyskał podczas eksploracji terenu, niestety nie zachowały się żadne dokumenty świadczące o ich bliższej proweniencji. Obydwa instrumenty wyprodukowane zostały w zagłębiu Graslitz  w latach 20-30. XX wieku.

Waltornia Józefa Strzępka

Józef Strzępek (1889-1976)

Urodził w Tułkowicach k. Strzyżowa. W latach 1909-25 przebywał w USA, gdzie pracował,  jednocześnie pobierając lekcje muzyki. Edukację  zakończył dyplomem kapelmistrza, a umiejętność gry na trąbce i klarnecie doskonalił jako członek zespołów muzycznych koncertując na teranie USA i Kanady. W Chicago wspierał działalność Sokolstwa Polskiego. Był założycielem i pierwszym dyrygentem orkiestry Zakładów Samochodowych Forda w USA. Podczas pobytu w Argentynie (1930-32), prowadził w Buenos Aires orkiestrę witającą emigrantów z Polski przybywających do Argentyny statkiem Batory. Z jego inicjatywy utworzono chór KMW, którego działalność wspierał finansowo i został jego dyrygentem. Był też członkiem kapeli ludowej Jana Prejsnara z Kożuchowa, w której grał na własnej pozłacanej trąbce (zaprezentowana na wystawie), którą zakupił podczas pobytu w USA. W latach 20. zakupił także dla kapeli instrumenty muzyczne oraz nauczył jej członków podstaw muzyki. Kapela szybko zyskała rozgłos  i społeczne uznanie. Po II wojnie prowadził orkiestry dęte strażackie w Kołaczycach i Strzyżowie, a także założył orkiestrę dętą i orkiestrę smyczkową przy parafii rzymsko-katolickiej w Dobrzechowie, gdzie również prowadził chór parafialny. Prowadził także działalność dydaktyczną, udzielając lekcji gry na instrumentach dętych i smyczkowych. Zmarł 17 marca 1967 roku w Tułkowicach, pochowany na cmentarzu parafialnym w Dobrzechowie. Postać Józefa Strzępka, to przykład doskonałego społecznika, animatora kultury muzycznej, dyrygenta i kapelmistrza (orkiestra dęta z Strzyżowie działa do dziś).

 Antoni Florek (1896-1973)

Pochodził z umuzykalnionej rodziny z Górek k. Dydni. Obaj jego bracia Stefan i Jan byli skrzypkami, Stefan był muzykantem wiejskim grywającym często po weselach, natomiast Jan dodatkowo prowadził miejscowy chór. Antoni był multiinstrumentalistą. Grał na klarnecie, kontrabasie oraz kilku instrumentach dętych blaszanych. Początki swojej nauki pobierał u słynnego w okolicy muzykanta Surowiaka z pobliskiej wsi Bażanówka.  Dalsze szlify muzyczne otrzymał w latach 1919-1922, podczas służby w orkiestrze wojskowej w Przemyślu, a następnie  w latach 1022-1039, jako kapelmistrz Orkiestry Dętej Kopalnictwa Naftowego w Borysławiu. W 1945 roku założył w rodzinnych Górkach amatorska orkiestrę dętą, gdzie wykształcił muzycznie ponad 60. Instrumentalistów. Z jego inicjatywy w 1970 roku, Orkiestra objęta została patronatem przez OSP  w Górkach.  Po śmierci A. Florka, opiekę nad Orkiestrą objęli kolejno jego wychowankowie;  bracia Tadeusz i Zygmunt Podulka z Górek.