Św. Antoni Opat – ojciec monastycyzmu, pustelników i mnichów

W dniu 17 stycznia wspominamy św. Antoniego Pustelnika, zwanego również Opatem lub Wielkim. Jest to postać barwna i ważna w historii Kościoła. Był jednym z pierwszych chrześcijan, którzy drogi uświęcenia szukali w całkowitym odosobnieniu na pustyni i za którymi potem licznie poszli następni. Jego żywot spisany przez św. Atanazego stał się pierwszym i szeroko znanym manifestem życia pustelniczego.

Antoni urodził się ok. 251 roku w Koma, w Egipcie. Miał zamożnych i religijnych rodziców, których jednak wcześnie stracił. Po ich śmierci udał się na pustynię w pobliżu rodzinnego miasta. Tam oddał się pracy fizycznej, modlitwie i uczynkom pokutnym. Początkowo mieszkał w grocie. Około 275 r. przeniósł się na Pustynię Libijską. Przebywając na pustyni w pobliże Tebaidy, spotkał innego świętego pustelnika – Pawła z Teb, późniejszego patriarchę paulinów.

Dziesięć lat później osiadł w ruinach opuszczonej fortecy Pispir na prawym brzegu Nilu. Miał dar widzenia rzeczy przyszłych. Słynął ze świętości i mądrości. Walki wewnętrzne, jakie ze sobą stoczył, stały się później ulubionym tematem malarzy (np. H. Bosch) i pisarzy (np. G. Flaubert). Jego postawa znalazła wielu naśladowców.

Około roku 311, gdy trwało prześladowanie chrześcijan przez cesarza Maksymiana, Antoni został zaproszony do Aleksandrii, aby słowem i mądrością pokrzepiać Kościół. Tam też spotkał się z biskupem Aleksandrem, późniejszym świętym męczennikiem.

Sława i cuda Antoniego sprowadziły do niego wielu ludzi szukających rad i pouczenia, z czasem zgromadziło się wokół niego wielu naśladowców. Według podania, św. Antoni zmarł 17 stycznia 356 r. w wieku 106 lat w Górnej Tebaidzie.

Cieszył się wielkim poważaniem już za życia. Korespondował m.in. z cesarzem Konstantynem Wielkim i jego synami. Zachowane listy Antoniego do mnichów zawierają głównie nauki moralne.

W 561 roku cesarz Justynian I przeniósł jego relikwie do Aleksandrii, natomiast w czasie najazdu Arabów na Egipt (635 r.) zostały one przeniesione do Konstantynopola. W XII wieku krzyżowcy zabrali je stamtąd do Francji.

Wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 17 stycznia, natomiast w Cerkwi prawosławnej 30 stycznia (tj.17 stycznia według kalendarza juliańskiego).

Jest on patronem wielu miast: włoskich – Burgio, Castrofilippo, Agrigento, Chiaravalle, Ankony, Fivizzano, Fontainemore i Sycylii, brazylijskiego Canas, holenderskiego Mook, jak również zakonu antoninów, pustelników, mnichów, dzwonników, grabarzy, szpitali, plecionkarzy, szczotkarzy, rzeźników i świniopasów, uważany jest także za opiekuna zwierząt domowych. Wzywany bywa w obronie przed zarazą, zatruciem, chorobami skóry i atakami padaczki.

W ikonografii przedstawiany jest jako pustelnik (czasami ze świnią). Jego atrybutami są dzwonek, księga, widły.