Adwent

W tradycji ludowej adwent symbolizował ideę zamierającej przyrody, która w uśpieniu winna pozostać aż do wiosny. Chłopi właściwie od 11 listopada, czyli od dnia św. Marcina zaprzestawali wszelkich prac polowych. Był to czas odpoczynku zarówno dla ziemi, jak i gospodarzy po ciężkiej uprawie roli. Potwierdza to przysłowie: „Kto ziemię w adwent pruje, ta mu trzy lata choruje”[1].

Na św. Marcina regulowano również wszelkie należności finansowe. W tym dniu dokonywano zapłat za dzierżawy i czynsze oraz składano daniny.

W Kościele adwent rozpoczyna się w pierwszą niedzielę po dniu św. Andrzeja (30 listopada) i jest okresem oczekiwania na Święta Bożego Narodzenia[2]. Warto wspomnieć, że w średniowieczu rozpoczynał się on 12 lub 13 listopada czyli po św. Marcinie, możliwe więc że zwyczajowe zaprzestanie prac rolnych w tym dniu w tradycji ludowej ma związek z tą datą.

Przekazy etnograficzne wspominają o tym, iż na dawnych wsiach przed rozpoczęciem adwentu odbywały się huczne zabawy, mające wiele wspólnego z tymi organizowanymi z okazji zakończenia karnawału (stąd obchodzone do dziś „ostatki”). Jednak przez cały okres adwentowy mieszkańcy wsi zachowywali post, który przypadał na środy, piątki i soboty. Starano się wtedy unikać wszelkich używek takich jak alkohol i tytoń, nie noszono kolorowych ubrań i ozdób. W tym okresie zakazane były również śluby, wesela i inne zabawy. Początek adwentu ogłaszał przeważnie dźwięk ligawek (trombit)- długich drewnianych trąb, wszystkie inne instrumenty natomiast musiały zamilknąć na ten czas[3].

Na wsi obecne było przekonanie, iż przełom jesieni i zimy, jest czasem szczególnym, w którym istoty nadprzyrodzone i dusze zmarłych pojawiają się wśród żywych. Ludzie starali się wykorzystać ten wyjątkowy czas do własnych celów, a adwent był nasycony dniami charakteryzującymi się szczególną obrzędowością. W dni św. Katarzyny i św. Andrzeja  uprawiano wróżby matrymonialne, gdyż wierzono że dusze zmarłych mogą dopomóc żyjącym w poznaniu przyszłości. 6 grudnia obchodzony był dzień św. Mikołaja , kiedy to zjednywano sobie przychylność wilków[4], gdyż Mikołaj opiekował sie bydłem. Apogeum aktywności złych mocy, a w szczególności czarownic miało natomiast miejsce w dzień św. Łucji (13 grudnia).

Z powodu pory roku (i zakazu uprawy roli) chłopi zajmowali się innym rodzajem zajęć gospodarczych. Długie zimowe wieczory sprzyjały spotkaniom kobiet i wspólnej pracy. Najczęściej w tym czasie darto pierze, przędzono nici z lnu i wełny lub przebierano groch i kiszono kapustę. Wspólna praca sprzyjała rozmowom, które często dotyczyły świata nadprzyrodzonego, ale również zalotom i kojarzeniu par[5].

Charakterystycznym zwyczajem praktykowanym w okresie adwentu były roraty, zwane również jutrzniami… cdn.

Monika Zydroń

Bibliografia:

Karczmarzewski Andrzej, Ludowe obrzędy doroczne w Polsce południowo- wschodniej, Rzeszów 2011

Ogrodowska Barbara, Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, Warszawa 2009

Szymanderska Hanna, Polskie tradycje świąteczne, Warszawa 2003

Obrazy pochodzą ze zbiorów Muzeum Etnograficznego im. F. Kotuli w Rzeszowie