MUZYKA MAROKA

Muzyka jest jednym z najważniejszych elementów marokańskiej kultury, zarówno tej ludowej (berberyjskiej) jak i klasycznej kultury islamskiej, przeszczepionej na tereny Maghrebu wraz z arabskimi podbojami.

Berberowie, rdzenni mieszkańcy Maroka, od niepamiętnych czasów tworzyli własny rodzaj muzyki. Ich wysoce ekspresyjna sztuka muzykowania zawiera w sobie bardzo skomplikowane zestawienia rytmów,
przy jednocześnie ograniczonej skali i nietypowej manierze wokalizacji. Specyficzna dla poszczególnych plemion muzyka i taniec towarzyszą im podczas całego cyklu życia, są nieodzownym elementem ich obrzędowości religijnej oraz rodzinnych uroczystości.

Jako że ogromny procent Berberów nie używał pisma (z wyjątkiem Touareg’ów – mieszkańców Sahary posiadających swój alfabet), nie stworzyli oni własnej literatury. Muzycy i pieśniarze zastępują więc w tej społeczności poetów i historyków. Cała kosmologia, mitologia, historia i tradycja tych ludów została wpleciona w melodie i teksty ich pieśni oraz w rytmy tańców.  Po dzień dzisiejszy, z okazji religijnych i świeckich uroczystości w górskich osadach i wioskach gromadzą się całe klany, by wspólnie świętować i uczestniczyć w rytualnych tańcach.  Po wielokroć powtarzający się, pulsujący rytm często wprowadza uczestników w trans, który według ich tradycji posiada oczyszczającą i uzdrawiającą moc; a w wyjątkowych przypadkach wiedzie też do poznania tego, co immanentne. Dla zachodniego widza uroczystości te mogą się wydawać zbyt pierwotne, dla Marokańczyków związane są  nierozerwalnie z cyklicznością życia, w którym rzeczywistość duchowa jest równie ważna jak ta fizyczna.

Arabowie, którzy wkroczyli na teren Maroka w VIII wieku, przynieśli ze sobą inny rodzaj muzyki – sztuki skierowanej raczej do pojedynczego słuchacza/konesera, mającej pobudzić zarówno intelekt jak i sprawić
przyjemność swą wyrafinowaną melodią. Klasyczne utwory muzyki arabskiej do dziś wykonywanej w Maroku pochodzą z X-XV wieku, a większość z nich powstała w kalifatach niedalekiej Andaluzji.

Z biegiem czasu, oba rodzaje muzyki wzajemnie zapożyczały od siebie elementy, tworząc fascynującą hybrydę dźwięków i rytmów dzisiejszej muzyki popularnej. Na bazarach (souq’ach ) Marrakeszu, Fezu czy Meknes można wybierać pośród ręcznie wykonanych i pięknie dekorowanych instrumentów muzycznych.

Najczęściej używanymi przez tradycyjnych muzykantów są gliniane bębny ręczne (Darbouka );  wielkie, okrągłe bębny z pojedynczą membraną (Bendir ); trzcinowe flety o niskim rejestrze dźwiękowym (Qsbah); arabski obój (Ghaita ); trzystrunowe lutnie (Gembri ); jednostrunowe gęśle (R’bab); lutnia arabska (Oud ).

Alicja Nikiel

Więcej prac Alicji Nikiel, a także fotografie z podróży artystki, zobaczyć można na wystawie czasowej „Maroko, szkice podróżne”. Serdecznie zapraszamy!