Kamionka z Bochni

W przeszłości żadna gospodyni domowa nie wyobrażała sobie swojej kuchni bez naczyń wykonanych z kamionki. Są to fenomenalne, trwałe naczynia, które sprawdzają się zarówno przy przygotowywaniu posiłków, jak i ich przechowywaniu.

Właściwości te kamionka zawdzięcza technice jej wytwarzania. Otrzymuje się ją z gliny z dodatkiem szamotu lub piasku kwarcowego oraz soli kuchennej. Przygotowane wyroby pokrywa się solą lub innymi sproszkowanymi minerałami i wypala w bardzo wysokiej temperaturze (1230-1300 °C).  Sól, bądź inne wyżej wymienione minerały, w trakcie wypalania tworzą szklistą powierzchnię, która nie tylko nadaje barwę naczyniu ale jest bardzo odporna na nasiąkanie wodą i działanie kwasów. Sól barwi naczynia na kolor brązowy, aby uzyskać inne kolory należy wykorzystać odpowiednio inne minerały.

Już od XIX w. garnki kamionkowe uważano za najzdrowsze i najbardziej higieniczne rozwiązanie w kuchni. Uchodziły za niezastąpione przy przygotowywaniu potraw wymagających długiego gotowania lub duszenia, a dzięki swojej odporności na kwasy często wykorzystywane były do kiszenia i marynowania produktów np. kapusty i ogórków.

Na terenie Polski powszechne były naczynia kamionkowe pochodzące głównie z dwóch fabryk: w Bolesławcu i Bochni, którą się dziś zajmiemy.

Fabryka Naczyń Kuchennych Kamiennych i Ogniotrwałych Henryka Műnzera w Bochni (sygnowane literami „HMB” i symbolem dzbanka) została założona w 1919 r. Początkowo działała ona w pobliskim Kolanowie i wykorzystywała miejscowe złoża gliny. W 1924 r. została jednak zniszczona przez pożar, a następnie przeniesiona do nowo wybudowanego budynku już w samej Bochni.

Po II wojnie światowej bocheńska wytwórnia została przekształcona w Zakłady Naczyń Kamionkowych Bochnia, która sygnowała swoje wyroby literami ZNK i odciskiem dzbanka.

Fabryka w Bochni działała do 1991 r. w późniejszym czasie produkując wyroby ceramiczne różnego rodzaju, wysoko cenione wśród odbiorców. Rozszerzono ofertę i obok kamionkowych, prostych naczyń kuchennych zaczęto wytwarzać również przedmioty o wysokim poziomie artystycznym oraz ręcznie malowane.

Poniżej prezentujemy Państwu świecznik, który pochodzi z Zakładów Naczyń Kamionkowych w Bochni i który trafił do naszych zbiorów jako dar, na początku roku 2022.

Zachęcamy również do zapoznania się z profilem na Facebooku, który zajmuje się zbieraniem fotografii oraz cyfrowym prezentowaniem wytworów ceramicznych pochodzących z bocheńskiej fabryki: https://www.facebook.com/FNKBochnia/

Bibliografia:

http://etnomuzeum.pl/gary/buncloki-i-boneloki-garnki-kamionkowe-garnki-kamienne/

https://bochenskiedzieje.pl/zrodla/wspomnienia?id=37:grodzisko-w-sobolowie

MZ