Św. Franciszek z Asyżu – fenomen popularności

Co roku w dniu 4. października w Kościele katolickim obchodzone jest święto Św. Franciszka z Asyżu, jednego z najbardziej znanych i popularnych świętych. O życiu i cudach tego Świętego powiedziano i napisano już chyba wszystko – może więc warto tym razem skupić się na innych aspektach, jakie się z Nim łączą.

Kult św. Franciszka sięgnął daleko poza Kościół katolicki i upowszechnił się wśród chrześcijan, a także wyznawców innych religii. Osobowość Franciszka stała się źródłem fascynacji dla poetów (w Polsce np.: J. Kasprowicz, L. Staff, K.K. Baczyński, K. Iłłakowiczówna), pisarzy (R. Brandstaetter, W. Łysiak), malarzy (Tycjan, A. Dürer), muzyków (O. Messiaen) i reżyserów filmowych (F. Zeffirelli, B. Bertolucci). Franciszek pozostawił konkretny wzór świętości i szczególny sposób poszukiwania Boga, widzenia go w istotach żywych i w przyrodzie oraz niezachwiane dążenie ku niemu.

Sceny z życia Franciszka są jednym z najpopularniejszych tematów w sztuce. Początkowo święty był przedstawiany w habicie franciszkańskim związanym sznurem z 3 węzłami, symbolizującymi cnoty czystości, ubóstwa i posłuszeństwa, oraz ze stygmatami na rękach, nogach, boku. Wśród najpopularniejszych w tym czasie scen z jego legendy były: wyrzeczenie się majątku, zaślubiny z Panią Biedą, zatwierdzenie reguły zakonu przez papieża Innocentego III, kazanie do ptaków, stygmatyzacja, śmierć i pogrzeb. (m.in. cykl Giotta di Bondone z bazyliki w Asyżu). Po soborze trydenckim jako dodatkowy atrybut pojawiła się czaszka – to nowe przedstawienie było popularne zwłaszcza w Hiszpanii (El Greco, F. Zurbaran), pojawiły się sceny mistyczne, m.in.: św. Franciszek biorący na ręce Dzieciątko, Chrystus schylający się z krzyża do św. Franciszka.

W zbiorach Muzeum Etnograficznego im. Franciszka Kotuli w Rzeszowie również zobaczyć można przedstawienia tego – tak popularnego – Świętego. Znajduje się tu m.in. figura św. Franciszka wyrzeźbiona w drewnie lipowym, zapewne w XIX w., której wykonawca jest nieznany. Pochodzi ze zniszczonej już wówczas kaplicy (kapliczki) przydrożnej w Lubeni, względnie najbliższej okolicy. Na mapie z 1851 r. na tym terenie widocznych jest kilka kaplic i kapliczek, jednak obecnie trudno jest ustalić, z której z nich ta rzeźba może pochodzić. Do Muzeum trafiła jako dar ucznia szkoły im. A. Mickiewicza przy ul. Bernardyńskiej w Rzeszowie w 1936 r. Eksponat ten w 1947 r. prezentowany był w Krakowie na Wystawie Polskiej Sztuki Ludowej oraz w 1948 r. na wystawie w Paryżu. Muzeum jest także w posiadaniu dwóch figur św. Franciszka wyrzeźbionych w glinie i wypalonych. Autorką jednej z nich jest znana rzeźbiarka – Władysława Prucnal, a drugiej – Emilia Chmiel (obie tworzyły w Medyni Głogowskiej).

Zapraszamy do zwiedzania naszego muzeum, gdzie spotkać można się nie tylko ze świętym Franciszkiem!