2 luty – Matki Boskiej Gromnicznej

Drugiego lutego w kościele katolickim obchodzone jest Święto Ofiarowania Pańskiego, które w Polsce nazywane jest Świętem Matki Boskiej Gromnicznej.

Tego dnia tradycyjnie święci się gromnice, czyli świece przygotowane specjalnie na tę uroczystość. Wykonywane były one z wosku pszczelego, bowiem uważano, że pszczoły narodziły się z ran Jezusa. Dawniej świece wyrabiane były w cechach rzemieślniczych. W Żołyni Łańcuckiej świece lało się według technologii pochodzącej ze średniowiecza, za pomocą drewnianego koła od wozu przymocowywanego do pionowej żerdzi. W koło wbite były 52 gwoździe, a na każdym z nich zawieszony był knot. Knoty polewano woskiem i obracano kołem. Wosk spływał po świecach do ustawionego na dole zbiornika, z którego był ponownie czerpany i wylewany na knoty. Proces ten trwał około trzech godzin. Po ostygnięciu świec wyrównywano ich brzegi płaską stroną maglownicy oraz znaczono znakiem cechowym.

Świece dekorowano  rozmarynem, bukszpanem lub jałowcem przewiązanym lnem lub białą wstążką.

Mieszkańcy wsi wierzyli, że gromnica posiada moc magiczną, chroniącą przed piorunami, chorobami, czarami oraz wilkami. Po wyjściu z kościoła, starano się donieść zapaloną gromnicę do domu, jej dymem czyniono znak krzyża na tragarzu, co miało uchronić przed nieszczęściem i złymi mocami. Gromnicę poświęconą 2 lutego zapalano przy osobie konającej. Jej płomień lub dym wykorzystywano podczas leczenia chorób gardła. Była również często wykorzystywana podczas uzdrawiania dzieci z „przestrachu”. W czasie burz stawiano zapaloną gromnicę w oknie. Tak samo czyniła ludność wiejska mieszkająca w pobliżu lasów, gdy wilki podchodziły zimą pod domostwo.

Potwierdzenie znajdziemy u Oskara Kolberga, który w swoim dziele „TARNOWSKIE-RZESZOWSKIE” pisał tak:

„W nocy dnia Oczyszczenia Matki Boskiej przed jej obrazami w domach włościańskich i miejskich palą gromnice aż do wschodu słońca dnia następnego. W dzień Oczyszczenia Najświętszej Panny znoszą ludzie świece woskowe przystrojone we wstążki i inne ozdóbki, aby miejscowy poświęcił je kapłan. Świece te zapalają przy konających (…), i podczas gromów. Dlatego zowią je gromnicami, a dzień Matki Boskiej Oczyszczenia – Dniem Matki Boskiej Gromnicznej.Przy poświęcaniu i używaniu gromnic odśpiewują pieśń naszą starodawną: Gwiazdo morza, któraś Pana mlekiem swoim karmiła…Okruszynami z wosku gromnicznego okadzają wreszcie gardło podczas jego bólu.”

W niektórych wsiach, brak zapowiedzi do 2 lutego oznaczało, że dziewczyna nie wyjdzie w tym roku za mąż. Złośliwi młodzieńcy w celu sprawienia takim pannom przykrości, skradali się pod okna i wyli jak wilki.

Bibliografia:

A. Karczmarzewski, Ludowe obrzędy doroczne w Polsce południowo-wschodniej, Rzeszów 2011

O. Kolberg, Oskar Kolberg, Dzieła wszystkie., t. 48. Tarnowskie-Rzeszowskie, Wrocław-Poznań 1967 r.

K. Ruszel, Leksykon kultury ludowej w Rzeszowskiem, Rzeszów 2004