Nagroda im. Franciszka Kotuli

Nagroda im. Franciszka Kotuli, wybitnego historyka kultury ludowej i regionalisty, została ustanowiona w 1985 r. z inicjatywy rzeszowskiego oddziału Krajowej Agencji Wydawniczej, kierowanego przez Zygmunta Klatkę. Miała na celu utrwalenie pamięci o patronie konkursu oraz inspirowanie badań nad różnorodnymi aspektami przeszłości regionu, którymi interesował się F. Kotula. Regulamin przewidywał coroczny konkurs, w wyniku którego na początku każdego roku były wyróżniane osoby o uznanym dorobku w zakresie badań nad historią i kulturą regionu oraz popularyzacji wiedzy o regionie, a ponadto twórcy ludowi i zespoły zasłużone w podtrzymywaniu lokalnego folkloru. Fundatorem nagrody w latach 1985-1993 był KAW. Zmiany w funkcjonowaniu tej instytucji spowodowały , że w latach 1994-98 nagroda była finansowana z budżetów czterech sąsiadujących ze sobą województw: tj. rzeszowskiego, przemyskiego, krośnieńskiego i tarnobrzeskiego. Od 1996 r. organizowaniem konkursu zajęło się  Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli w Rzeszowie, a od 1999 – 2004 r. fundatorem nagród był Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie. W ciągu dwudziestu edycji Jury konkursowe rozpatrzyło ponad 300 zgłoszonych wniosków. Do roku 2001.  przyznano 22 nagrody I stopnia i tyle samo nagród II stopnia. (Do dokumentacji dotyczącej trzech ostatnich edycji konkursu nie udało się dotrzeć). Uroczysty charakter miało wręczenie nagrody w dziesiątą rocznicę śmierci F. Kotuli, przypadającą w 1993 r. Staraniem Katedry Wychowania Muzycznego WSP w Rzeszowie oraz Muzeum Etnograficznego, zorganizowano wówczas sesję naukową pt. „Folklor Małopolski Wschodniej”. Referaty, które wygłoszono charakteryzowały ludową kulturę muzyczną regionu oraz sylwetki miejscowych badaczy folkloru. Przedstawiono także wkład doc. F. Kotuli w badania etnograficzne w Rzeszowskiem oraz zawartość zachowanego w zbiorach Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie archiwum materiałów terenowych tego wybitnego historyka kultury ludowej. Materiały z konferencji zostały następnie opublikowane (W kręgu badań nad folklorem, 1995).

Medale Franciszka Kotuli – były wręczane od roku 1986, niezależnie od nagrody, a ich fundatorem była rodzina Franciszka Kotuli. Przyznawała je Kapituła, w której zasiadali: Sławomir Kotula (syn F. Kotuli) oraz Zygmunt Klatka – były redaktor KAW, a przewodniczył jej Prezydent Miasta Rzeszowa. Medale otrzymali głównie naukowcy, którzy konsultowali i recenzowali przygotowywane przez F. Kotulę publikacje, a ponadto uczestnicy prowadzonych przez niego badań terenowych, zaprzyjaźnieni pisarze i twórcy kultury oraz instytucje, z którymi stale współpracował. Otrzymali je m.in. profesorowie:  Czesław Hernas, Józef Burszta, Aleksander Gieysztor, Gerard Labuda, Roman Reinfuss, Roch Sulima, Witold Hensel, Bogusław Linette, Józef Półćwiartek, Dorota Simonides oraz redaktor naczelny kwartalnika „Polska Sztuka Ludowa” Aleksander Jackowski. Wieloletnia przyjaźń upamiętniona przyznanym medalem łączyła F. Kotulę z artystami plastykami: Marianem Koniecznym, Jerzym Majewskim, Stanisławem Wiśniewskim,  Jerzym Sienkiewiczem, Janiną Ożóg-Czarnowską, pisarzami: Wiesławem Myśliwskim, Janem Bolesławem Ożogiem i Piotrem Kuncewiczem oraz znanym aktorem Wojciechem Siemionem, który w programach poetyckich i audycjach telewizyjnych korzystał z materiałów rzeszowskiego folklorysty. Wśród instytucji, którym wręczono medale są: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Redakcja „Nowin”, Rozgłośnia Polskiego Radia w Rzeszowie, Związek Rzeszowiaków w Izraelu oraz Wydawnictwo „Mitel” M. i M.  Litawów w Rzeszowie, które wydało wiele opracowań F. Kotuli.

W 2024 r. , po dwudziestu latach przerwy, nagroda została wznowiona. Przyznawana jest przez Zarząd Województwa Podkarpackiego. Jest nagrodą finansową, a towarzyszy jej pamiątkowy medal im. F. Kotuli.

(K. Ruszel. Leksykon kultury ludowej w Rzeszowskiem…)